Van aspirine tot opium: veel van onze geneesmiddelen komen oorspronkelijk uit planten, sommige worden zelfs nu nog uitsluitend uit planten gewonnen. Noten, goji bessen en hennepzaad zijn niet aan te slepen nu ze de status van superfood hebben bereikt, en veel mensen zich daarmee gezond hopen te eten. Maar de grenzen tussen gezondheid en genot, geneesmiddel en gif zijn soms flinterdun, het is vaak oppassen geblazen. Van lang niet alle planten die als geneeskrachtig worden gezien, is de werking wetenschappelijk bewezen. En wat als een plant werkt en ineens voor de mens extra waardevol wordt – hoe zorgen we voor voldoende aanvoer zonder onze natuurlijke bronnen uit te putten? Van 16 mei t/m 27 oktober besteedt de Hortus botanicus Leiden aandacht aan planten en gezondheid met de tentoonstelling ‘Beter met Planten’.
Plant als medicijn
Al sinds de eerste beplanting van de Hortus in 1594 zijn medicinale planten onderdeel van de collectie. In de Hortus zijn allerlei planten te vinden die bij het thema ‘Beter met Planten’ passen. In de Clusiustuin, het vertrekpunt van de tentoonstelling, gaan we in op geneeskrachtige planten uit Europa. In de Systeemtuin besteden we aandacht aan giftige en geneeskrachtige stoffen in allerlei plantenfamilies en in de tropische kassen is informatie te vinden over geneeskrachtige planten uit de tropen. En natuurlijk is er aandacht voor lopend onderzoek want we zijn nog steeds op zoek naar nieuwe inhoudsstoffen en hun toepassingen.
Onderzoek in samenwerking met China Academy of Chinese Medical Sciences
Het onderzoek naar geneeskrachtige planten doen we samen met het Instituut Biologie Leiden (Universiteit Leiden) en met de China Academy of Chinese Medical Sciences in Peking. China is naast Indonesië een Aziatisch speerpuntland van de Universiteit, en bij de Hortuscollecties ligt de focus op plantencollecties uit Azië. De onderzoekers zijn benieuwd naar werkzame chemische verbindingen in allerlei plantensoorten. In China wordt DNA-barcoding op een deel van onze collectie toegepast, dit is een moleculaire techniek om soorten te herkennen aan een standaard, kort stukje van het DNA. Bij de onderzochte planten staat een speciaal bordje met Chinese tekens en een qr-code die verwijst naar achtergrondinformatie over de plant.
Online tour, wandelgidsje en -plattegrond
Er zijn bij de tentoonstelling diverse informatiebronnen beschikbaar. Naast een online tour, te raadplegen via de Hortuswebsite in Garden Explorer ‘Chinese planten in een Nederlandse tuin’ verschijnt er een wandelgidsje in het Nederlands, Engels en Chinees. Hierin staan 30 planten beschreven die zijn onderzocht in samenwerking met de Universiteit in Peking.
Bezoekers krijgen een plattegrond mee die langs een aantal hoogtepunten leidt: van Aloë vera, waarover Boerhaave niet uitgeschreven raakte, tot orchideeën waaraan tegenwoordig onderzoek gedaan wordt naar geneeskrachtige inhoudsstoffen. Deze plattegrond wordt mogelijk gemaakt door Stichting Zorg & Zekerheid. Het wandelgidsje en de plattegrond zijn gratis verkrijgbaar bij de kassa.
Kinderwandeling: Gif, Groen en Gezond
Bij de kassa is een gratis gidsje verkrijgbaar waarin kinderen kunnen lezen over planten en hun functies en waar deze staan in de Hortus. Het boekje laat kinderen ontdekken welke planten gezond voor ze zijn en welke eetbaar of juist supergiftig zijn.
Heksentapijt kunstenares Diana Scherer
Kunstenares Diana Scherer ontwerpt kunstwerken met wortels. Ze is gefascineerd door wortelsystemen van planten. In combinatie met wetenschappelijk onderzoek en fotografie resulteert dat in tentoonstellingen met prachtige objecten van plantenwortels. Voor de Hortus ontwerpt zij een heksentapijtje geïnspireerd op de voornaamste bestanddelen van heksenzalf, zoals wolfskers, alruin en bilzekruid. Het kunstwerk wordt ingezaaid op 16 mei en wordt tentoongesteld in de bollenkas. Eerder exposeerde Diana Scherer o.a. in het Victoria & Albert Museum in Londen.
Met dank aan
De zomertentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt met bijdragen van de Vrienden van de Leidse Hortus, Gemeente Leiden en Stichting Zorg en Zekerheid.
Samenwerking Rijksmuseum van Oudheden: Middeleeuwse tuinen
Van 3 mei t/m 1 september is in het Rijksmuseum van Oudheden de tentoonstelling ‘Middeleeuwse tuinen’ te zien met verhalen over planten, kruiden en bloemenpracht in de Middeleeuwen, van Europa tot het Midden-Oosten, met de Clusiustuin in de Hortus als eindpunt. U kunt in de Hortus een rondwandeling maken langs een aantal ‘middeleeuwse’ planten in de Hortuscollectie, waarbij de specialisten van het RMO iets over de symboliek hebben uitgezocht. Voor bezoekers die beide tentoonstellingen willen bezoeken is er voor 12,50 euro een combiticket beschikbaar aan de kassa van beide instellingen of via de website van de Hortus.
Samenwerking met andere botanische tuinen
Ook dit jaar hebben veel van de 26 leden van de Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen (NVBT) hetzelfde thema. Samen met de andere tuinen maken we een boekje met recepten voor drankjes gebaseerd op onze plantencollecties. Via www.botanischetuinen.nl kunt u daarover meer lezen.
Zomerprogramma
De terugkerende evenementen zoals de Hortus Plantenmarkt (zaterdag 11 mei), Museumnacht (18 mei), Midzomernacht (21 juni) en de Nacht van Ontdekkingen (21 september) hebben allemaal activiteiten rondom het thema Beter met Planten. De inlooprondleidingen op donderdag in juli en augustus belichten de kroonjuwelen van de Hortus maar staan ook stil bij planten die met gezondheid te maken hebben.
Science Cafés 16 mei en 27 september van 14-17 uur
Dit jaar organiseert de Hortus op twee donderdagmiddagen science cafés. Een science café is een marktachtige bijeenkomst met activiteiten, korte praatjes en rondleidingen langs planten en gezondheid.
Het volledige programma kunt u nalezen op www.hortusleiden.nl.
