Page 60 - De Tuin in vier seizoenen

Fossiele (oer)planten in de Leidse Hortus Herbarium van steen
In de Hortus botanicus Leiden staan tot 1 oktober ‘Planten uit de oertijd’ centraal. Zoals de monumentale Ginkgo uit 1785, die beschouwd wordt als een ‘levend fossiel’. De collectie levende planten is aangevuld met schitterende plantenfossielen uit de verzameling van Hans en Ans Steur.
TekST en foToGrAfIe Hans steur
60
DE TUIN in vier seizoenen
er zijn fossiele Ginkgo-blaadjes van zo’n 160 miljoen jaar oud gevonden die als twee druppels water lijken op het blad van de Ginkgo die nog steeds in volle glorie in de Hortus staat. ook varens en cycassen lijken soms nog sprekend op de fos- sielen van hun voorgangers. Zo kwam de Hortus op het idee mij te vra- gen een vijftal grote vitrines te vullen met fossiele planten uit een ver verleden. Ik verzamel al meer dan 40 jaar fossielen en heb mij in de laatste 20 jaar gespecialiseerd in plantenfossielen. Zo kwam ik uitein- delijk weer terug bij mijn oude liefde: het aanleggen van een herbarium. Maar nu niet van papier maar van steen!
ouDSTe en jonGSTe
een betere plek om de vele miljoenen jaren oude, versteende resten van planten uit te stallen, is bijna niet denkbaar: te midden van de nako- melingen. Hoeveel generaties zijn er niet gepasseerd tussen de levende plant en het fossiel van een miljoen jaar, in 100 miljoen jaar of in 415 miljoen jaar oud? Het oudste plantje op de expositie is inderdaad 415 miljoen jaar geleden fossiel geworden toen het in de modder terecht kwam. Het is 3 cm hoog, heeft geen blaadjes of bloemen, alleen vertak- kende stengeltjes met bovenaan een sporenkapsel (als bij een mos). Het
heet Cooksonia en behoort tot het (tot nu toe) oudst bekende geslacht. Hiervan geen levende exemplaren: de Cooksonia is uitgestorven.
Het jongste exemplaar in de vitrines is een 40 miljoen jaar oude palm- voet waar de wortelkluit, inclusief de versteende aarde, nog aan vast zit (afbeelding linksonder). Bezoekers kunnen het fossiel vergelijken met de voet van een palm die een paar meter verderop in de Winter- tuin staat. Dit fossiel is opgevist door Genemuider vissers, die het naar urk hebben gebracht. De palm stond waarschijnlijk in een gebied dat nu ten noorden van de Thames in engeland ligt. We kunnen con- cluderen dat in deze omgeving zo’n 40 miljoen jaar geleden palmen groeiden. Het was er toen 10 graden warmer dan nu.
CyCASSen
De Hortus heeft een mooie collectie levende cycassen. fossiele cycas- sen zijn er in de ons omringende landen, ons ‘jachtgebied’, niet veel te vinden. Wij hebben ze gevonden aan de kust van noord-yorkshire (engeland) en in de omgeving van Bayreuth (Duitsland). op de afbeeldingen hieronder zijn een paar van zulke cycasblaadjes te zien: links uit yorkshire (160 miljoen jaar oud) en rechts uit Bayreuth (200 miljoen jaar oud). De foto op de rechterpagina laat zien onder welke