Page 63 - De Tuin in vier seizoenen

op de openingspagina van dit artikel is een twijgje te zien dat nog geen blaadjes heeft, maar wel regelmatig geplaatste vertakkinkjes. Die kleine vertakte zijtakjes lijken al wat op kleine varenblaadjes. Dat kan een beginstadium geweest zijn in het ontstaan van varenachtige bladeren. Op de kleine foto rechts van deze tekst (derde van boven links) zijn de sporangia (sporenkapsels) te zien, die bij deze plant in clusters staan.
PAARDENSTAARTEN
Hoe vreemd het ook klinkt, de paardenstaarten worden tegenwoordig op grond van DNA-onderzoek tot de varenachtigen gerekend. Het hoogtepunt in het bestaan van de paardenstaarten lag ongetwijfeld in de steenkolentijd met zijn uitgestrekte moerasbossen. Daarin groei- den naast kruidachtige paardenstaarten ook talloze boomvormige. Op de expositie zijn flinke stammen te zien, zij het dat ze platgedrukt zijn. Opvallend is dat deze tot 20 meter hoge bomen bijzonder kleine blaadjes hadden. Kenmerkend is dat ze altijd in kransen aan de tak- ken staan. Op de foto rechtsonder is een mooi voorbeeld te zien van het loof van een paardenstaartboom. De bomen zijn uitgestorven, maar de kruidachtige paardenstaarten zijn nog krachtig aanwezig. Dat ziet u aan het heermoes in uw tuin. Toon dus wat respect voor deze oude plant, als u hem met wortel en tak verwijdert ...
Van de wolfsklauwen zult u ook alleen nog kruidachtige exemplaren tegenkomen. bijvoorbeeld op vochtige heidevelden. Dat was anders in de steenkolentijd (300 miljoen jaar geleden). Toen werden de uitge- strekte moerasbossen gedomineerd door tot wel 40 meter hoge wolfs- klauwbomen. Daarvan zijn veel fossielen gevonden, zoals bast met bladlittekens, twijgen met schubvormige blaadjes, sporenaren en dikke takken zonder blaadjes. Van deze laatste is een groot stuk aan- wezig op de tentoonstelling. De wolfsklauwen vormen een van de oud- ste plantengroepen op aarde. Er zijn fossielen bekend uit het Siluur, die zo’n 420 miljoen jaar oud zijn.
KLEIN MAAR BELANGRIJK
De alleroudste groep planten (‘volgens de kennis van nu’) wordt aan- gevoerd door de dwergachtige Cooksonia, die al aan de orde kwam en hier rechtsboven te zien is. Daarvan zijn in Ierland resten gevonden die 425 miljoen jaar oud zijn. De plantjes groeiden op vlakten lang de rivieren, die van tijd tot tijd onder water kwamen te staan. Uit dit soort plantjes zijn alle andere planten, behalve de wolfsklauwen, voortgekomen. Bij hoog water braken de bladloze stengeltjes af en deze werden verderop in de modder afgezet, waar ze (soms) fossiliseer- den. We spreken dan van haksel. Een compleet plantje zoals hier afge- beeld is uiterst zeldzaam. Daarom vind ik dit zelf, hoe klein het ook is, het belangrijkste stuk van de expositie. ❧
Informatie
Hans en Ans Steur hebben een informatieve website over fossielen: http://steurh.home.xs4all.nl/
Planten uit de oertijd
t/m 1 oktober 2014
Hortus botanicus Leiden
Rapenburg 73, Leiden
Dagelijks van 10.00-18.00 uur.
Bij de tentoonstelling is een gratis wandelboekje verkrijgbaar en er is een uitgebreid programma, zie www.hortusleiden.nl.
DE TUIN in vier seizoenen 63